مقایسه روند تجمع جیوه کل در بافت های عضله ای سفید و قرمز در دو گونه ماهی کپور معمولی(cyprinus carpio) و کپورنقره ای (hypophthalmichthys molitrix) دریاچه سد قشلاق سنندج

جیوه در بافت های زنده تجمع یافته و قابلیت بزرگنمایی زیستی در زنجیره های غذایی را دارد و از این طریق می¬تواند سلامت انسان ها را در معرض خطر قرار دهد. مطالعات قبلی بر روی دریاچه سد قشلاق سنندج نشان دادند که غلظت جیوه¬ موجود در آب و خاک حوزه های آبریز منتهی به این سد، به سبب فرآیند¬های طبیعی زمین شناختی از حد مجاز بیشتر است. این شرایط سبب بروز نگرانی های زیادی در خصوص مصرف ماهی های پرورش یافته در این منبع آبی شده است. به همین دلیل و نیز با هدف مقایسه سطوح غلظت جیوه¬کل (t-hg)تجمع یافته در بافت عضلات سفید و قرمز ماهیان کپور معمولی و کپورنقره¬ای این سد برای اولین بار، یک پروژه تحقیقاتی برای مطالعه این موارد طراحی شد. وجود ترکیبات سولفاته فراوان در بافت عضله ¬قرمز ماهی با قابلیت ایجاد کمپلکس های نسبتاً پایداری با جیوه از یک سو، و وجود رگ های خونی فراوان که یک حامل زیستی برای انتقال و تجمع ¬زیستی فلز جیوه به شمار می¬روند از سوی دیگر، این باور را پدید می آورد که سطح جیوه تجمع¬یافته باید در بافت عضله ¬قرمز ماهی هایی که در معرض آلودگی به فلز سنگین جیوه هستند، بالاتر از عضله سفید باشد. برای اولین بار سعی شد تا غلظت جیوه تجمع یافته و روند تغییرات آن در بافت عضله¬قرمز و سفید ماهیان کپور¬معمولی و نقره¬ای به عنوان دو گونه پر مصرف در ایران مورد سنجش و مقایسه قرار گیرد. مجموعاً 48 نمونه ماهی (24 نمونه کپور¬معمولی + 24 نمونه کپور¬نقره ای) در خلال ماه های تیر تا آذر سال 1388 به صورت تصادفی از دریاچه سد قشلاق شهر سنندج صید و غلظت جیوه¬کل در بافتهای عضله سفید و قرمز این ماهی ها با استفاده از دستگاه پیشرفته اندازه گیری جیوه (model, leco 254 ama) اندازه گیری شد. میانگین (± خطای استاندارد) t-hg در بافت عضلات سفید دو ماهی کپور¬معمولی و نقره ای به ترتیب 67/20 ± 233 و 43/26 ± 367 و برای عضلات قرمز این دو گونه نیز به ترتیب مقادیر 03/21 ± 227 و 22/32 ± 311 بر حسبppb یا ng g-1 وزن¬خشک به دست آمد. میانگین های ماهانه جیوه تجمع یافته در بافت عضله¬سفید دو گونه ماهی کپور¬معمولی و نقره ای در خلال ماه های مطالعه (تیر تا آذر 1388) اختلاف معنا داری از خود نشان ندادند (1926/0 p = , 29/2 =36, 5f)، درحالیکه میانگین t-hg تجمع یافته در بافت عضله¬سفید ماهی کپور¬نقره¬ای به صورت معناداری بیشتر از ماهی کپور¬معمولی بود (0068/0 p = , 70/19 =36 ,1f) که احتمالاً می تواند تحت تأثیر تفاوت در رژیم غذایی این دو گونه ماهی باشد. میانگین های ماهانه و کل جیوه تجمع یافته در بافت عضله¬قرمز در دو گونه ماهی، در خلال ماه های مطالعه اختلاف معنی¬داری را نشان ندادند (3366/0 p = , 49/1= 36 , 5 (f و (1499/0p = , 89/2= 36 , 1f). غلظت t-hg در بافت عضله ماهی هایی که وزن آنها > 850 گرم بود، بیشتر از استاندارد های جهانیepa ،who وfao بود.